Op een paar meter afstand van Het HEM ligt een bos. Zoals de rest van Hembrug, het ex-militair terrein waarop Het HEM is gevestigd, is het bos aangelegd door immigranten in de tweede helft van de 19e eeuw. Het bos is geplant op kleigrond, waardoor het in het verleden Kleibos werd genoemd. Het werd ook wel ‘Schokbos’ of ‘Plofbos’ (‘plof’ zoals het geluid van een bom) genoemd, een verwijzing naar de vele explosies en militaire oefeningen dat het bos heeft doorstaan. Wanneer we dieper graven in de geschiedenis van dit bos en het terrein, leren we dat het bos specifiek ontworpen is om ontploffingen en munitietesten te weerstaan. Een halve eeuw lang heeft het zowel het geluid van de explosieve oefeningen gedempt als de militaire activiteiten uit het zicht gehouden.

Voor een aantal jaar huisvestte het bos de grootste reigerbevolking van Europa. In 1967 waren er tot 453 reigerparen te vinden. Tien jaar later was het aantal ernstig gedaald.

Hoe leg je een bos aan zodat het specifiek bestendig is tegen militaire ingrepen?

Waarom waren reigers in de jaren 60 in het bijzonder aangetrokken tot dit bos?

Waarom zijn ze weggegaan?

In juni 2019 ging Het HEM open als een huis voor eigentijdse cultuur. Over ongeveer drie jaar zullen de deuren tijdelijk sluiten voor een grondige renovatie en zal er bovenop het oude gebouw een tweelaags hotel worden gebouwd, ontworpen door OMA. Tot een jaar of tien geleden was het gebouw huisvesting van een actieve kogelfabriek. Kunst wordt vaak in de rol geplaatst van tijdelijke invulling tussen oorlog en handel. Het HEM is geen uitzondering. Is het doel van cultuur hier simpelweg het verhogen van de waarde van het vastgoed en om bij te dragen aan gentrificatie van de omgeving? Het gebouw is, net als de grond waarop het staat, opgericht op basis van een militair fundament, en bereidt zich voor op de uitbarstingen van het laatkapitalisme. De Shock Forest Group hoopt de reigerbevolking die kortstondig op het landgoed een geschikte thuisbasis vond na te volgen. Door het terrein te bestuderen, door het blootleggen van de door de mens gemaakte mythen en klei-geschiedenissen die het fundament vormen, hopen we te begrijpen wat de reigers zagen waardoor ze vertrokken.

Shock Forest Group (2019) is een onderzoeksteam dat bestaat uit architecten, cartografen, linguïsten, codeerders, stedenbouwkundigen, geluidsmakers, biologen, genetici, grafisch ontwerpers, en ingenieurs. Het is een experiment in open onderzoek, waar de onderzoekscategorieën gedefinieerd worden naarmate het onderzoek zich ontwikkelt. Het is ook een experiment in alternatief onderwijs, een klaslokaal zonder leraar, waar leren zich voordoet als het product van meerstemmigheid. Een einddoel van de Group is het maken van een ‘instrument van resonantie’ dat, wanneer het in een specifieke context wordt gespeeld, de lokale data (en non-data) analyseert en ordent (of verstoort). Het ‘instrument van resonantie’ van de Shock Forest Group zou een schreeuw (een geluid) kunnen laten horen die mogelijk de meervoudige lagen van plaatselijke aantasting blootlegt en vervolgens overdraagt via geluid, licht en beweging.

Shock Forest Group is ook een experiment in aanwezigheid. Als de werkwijze van traditioneel onderzoek te vergelijken valt met een traditioneel klassiek concert – met vooraf gedefinieerde categorieën, vastgelegde partituren met vastgestelde volgordes, en een helder doel – dan werkt Shock Forest Group meer als een vrije jazzimprovisatie, die uit het terrein een polyfonie van waarheden opgraaft en laat klinken, weerkaatsend tussen en door elkaar heen, zonder de nadruk te leggen op harmonische samenhang. Shock Forest Group betoogt dat met dit kader de stemmen zich organisch kunnen voordoen en op natuurlijke wijze kunnen groeien, zowel collectief als individueel.

Shock Forest Group’s ‘instrument van resonantie’ is het geluid (schreeuw) van dit collectieve experiment. Het bestaat zowel uit data als dada en als register van onrechtvaardigheid. De absurditeit van onze gemeenschappelijk verdrinking in data is zowel achtergrond van als voorwaarde voor de potentie van opheldering door data. De Shock Forest Group beschouwt geluid als een abstracte, ontroerende maar ook als cijfermatige code die zich kan gedragen als een manier van overdracht van zowel statistische als ontroerende aanwezigheid. Deze frictie wordt weerspiegeld door de fascinatie van de Group voor de aanwezigheid van de reigers in de Shock Forest in de jaren 60.

Wanneer verandert de afname van de reigerbevolking van een getal tot een gevoel?

Wat is het geluid van die transitie?